పహల్గామ్లో జరిగిన ఉగ్రవాద దాడి (Pahalgam Terror Attack) అనంతరం దక్షిణాసియా రాజకీయాల్లో కీలక పరిణామాలు చోటుచేసుకున్నాయి. ఈ దాడి నేపథ్యంలో భారత్ (India) పాకిస్తాన్ (Pakistan)తో ఉన్న సింధు నది జల ఒప్పందాన్ని (Indus Waters Treaty – IWT) రద్దు చేస్తూ, పాకిస్తాన్కు వెళ్లే నీటి సరఫరాను నిలిపివేసింది. దీని ప్రభావంతో ఇప్పటికే ఆర్థిక, రాజకీయ సంక్షోభాలతో కుదేలైన పాకిస్తాన్లో అనేక ప్రాంతాల్లో కరువు లాంటి పరిస్థితులు (Drought-like Situation) నెలకొన్నాయి.
ఈ పరిస్థితుల్లోనే మరో కీలక పరిణామం వెలుగులోకి వచ్చింది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్లోని తాలిబన్ ప్రభుత్వం (Taliban Government) ఒక కీలక నిర్ణయం తీసుకుంది. ఈ నిర్ణయం అమలులోకి వస్తే పాకిస్తాన్ ఎదుర్కొంటున్న నీటి సంక్షోభం (Water Crisis) మరింత తీవ్రమయ్యే అవకాశం ఉందని నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు. కునార్ నది (Kunar River) జలాలను నంగర్హార్ (Nangarhar Province) ప్రాంతానికి మళ్లించేందుకు తాలిబన్లు ప్రణాళికలు సిద్ధం చేస్తున్నట్లు సమాచారం.
తాజాగా ఆఫ్ఘనిస్తాన్ టైమ్స్ (Afghanistan Times) వెల్లడించిన కథనం ప్రకారం, తాలిబన్ ప్రధానమంత్రి కార్యాలయానికి చెందిన ఆర్థిక కమిషన్ సాంకేతిక కమిటీ (Economic Commission Technical Committee) కునార్ నది నుంచి నంగర్హార్లోని దారుంటా ఆనకట్ట (Darunta Dam) కు నీటిని మళ్లించే ప్రతిపాదనను చర్చించి ఆమోదించింది. ఈ ప్రతిపాదనను తుది నిర్ణయం కోసం ఆర్థిక కమిషన్కు పంపినట్లు తెలుస్తోంది. ఈ ప్రాజెక్ట్ ద్వారా ఆఫ్ఘనిస్తాన్లోని నంగర్హార్ ప్రాంతంలో వ్యవసాయ భూములకు నీటి కొరతను తగ్గించాలని తాలిబన్ ప్రభుత్వం భావిస్తోంది.
అయితే ఈ నిర్ణయం పాకిస్తాన్కు తీవ్రంగా దెబ్బతీయనుంది. కునార్ నది ప్రవాహం తగ్గితే, పాకిస్తాన్లోని ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వా (Khyber Pakhtunkhwa) ప్రావిన్స్లో నీటిపారుదల, తాగునీటి సరఫరా, జలవిద్యుత్ ఉత్పత్తి (Hydropower Projects)పై తీవ్ర ప్రభావం పడే అవకాశం ఉంది. ఇప్పటికే సింధు నది (Indus River) నుంచి నీటి సరఫరా తగ్గిపోవడంతో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్న ఈ ప్రాంతానికి ఇది మరో పెద్ద ఎదురుదెబ్బగా మారనుంది.
దాదాపు 500 కిలోమీటర్ల పొడవున్న కునార్ నది, పాకిస్తాన్లోని చిత్రాల్ జిల్లా (Chitral District)లో హిందూ కుష్ పర్వత శ్రేణి (Hindu Kush Mountains)లో ఉద్భవిస్తుంది. అక్కడి నుంచి ఇది ఆఫ్ఘనిస్తాన్లోకి ప్రవహించి, కునార్, నంగర్హార్ ప్రావిన్సుల గుండా ప్రయాణించి చివరికి కాబూల్ నదిలో (Kabul River) కలుస్తుంది. ఈ నది పాకిస్తాన్కు అత్యంత కీలకమైన నదులలో ఒకటిగా భావిస్తారు.
ముఖ్యంగా సింధు నది మాదిరిగానే, కునార్ నది కూడా ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వా ప్రాంతానికి జీవనాడిగా ఉంది. వ్యవసాయం, తాగునీరు, విద్యుత్ ఉత్పత్తి అన్నింటికీ ఈ నది ప్రధాన ఆధారం. అలాంటి నదిపై ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ఆనకట్ట నిర్మిస్తే, పాకిస్తాన్లోని లక్షలాది మందిపై ప్రత్యక్ష ప్రభావం పడుతుందని జలవనరుల నిపుణులు (Water Resource Experts) చెబుతున్నారు.
ఇక్కడ మరో కీలక అంశం ఏమిటంటే, భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య ఉన్న సింధు జల ఒప్పందం (Indus Waters Treaty) లాగా, పాకిస్తాన్–ఆఫ్ఘనిస్తాన్ మధ్య కునార్ నది జలాల భాగస్వామ్యంపై ఎలాంటి అధికారిక ఒప్పందం లేదు. దీంతో తాలిబన్ ప్రభుత్వంపై ఒత్తిడి తెచ్చే తక్షణ న్యాయపరమైన మార్గాలు ఇస్లామాబాద్కు (Islamabad) లేవు. ఇది పాకిస్తాన్ను దౌత్యపరంగా మరింత బలహీన స్థితిలోకి నెట్టే ప్రమాదం ఉందని విశ్లేషకులు అంటున్నారు.
ఇప్పటికే పాకిస్తాన్–ఆఫ్ఘనిస్తాన్ సరిహద్దుల్లో (Pakistan–Afghanistan Border) ఉద్రిక్తతలు చోటుచేసుకున్నాయి. ఇటీవలి ఘర్షణల్లో రెండు దేశాల సైనికులు మరణించిన ఘటనలు పరిస్థితిని మరింత ఉద్రిక్తంగా మార్చాయి. ఈ తాజా నీటి వివాదం రెండు దేశాల మధ్య సంబంధాలను మరోసారి తీవ్రంగా దెబ్బతీసే అవకాశం ఉందని రాజకీయ నిపుణులు (Political Analysts) అభిప్రాయపడుతున్నారు.
మొత్తంగా చూస్తే, పహల్గామ్ దాడి (Pahalgam Attack) తర్వాత భారత్ తీసుకున్న నిర్ణయాలతో ఇప్పటికే కష్టాల్లో ఉన్న పాకిస్తాన్కు, ఇప్పుడు తాలిబన్ ప్రభుత్వ నిర్ణయం మరో పెద్ద సంక్షోభాన్ని తెచ్చిపెట్టేలా కనిపిస్తోంది. నీటి వనరులపై ఆధారపడి ఉన్న ప్రాంతాల్లో ఈ పరిణామాలు భవిష్యత్లో మరింత రాజకీయ, సామాజిక అశాంతికి దారి తీసే అవకాశాలు ఉన్నాయని విశ్లేషణలు చెబుతున్నాయి.